گرفتگی عروق کرونر از علت تا علائم

گرفتگی عروق کرونر به زمانی اطلاق می شود که عروق کرونر بسیار نازک می شوند. عروق کرونر، رگ های خونی هستند که خون و اکسیژن را به قلب می رسانند. گرفتگی عروق کرونر می تواند به دلیل انباشت کلسترول در دیواره رگ ها و تشکیل پلاک باشد. این پلاک ها می توانند باعث نازک شدن سرخرگ ها و کاهش خونرسانی شوند. لخته نیز می تواند باعث انسداد و گرفتگی جریان خون و بروز مشکلات سلامتی شود. عروق کرونر، شبکه ای از رگ های خونی در سطح قلب را تشکیل می دهند که اکسیژن رسانی می کنند. در صورتی که عروق کرونری نازک شوند، اکسیژن به میزان کافی به قلب نمی رسد این موضوع به خصوص هنگام انجام فعالیت های بدنی اتفاق می افتد که در برخی مواد می تواند باعث بروز حملات قلبی شود.

علت گرفتگی عروق کرونر

گرفتگی عروق کرونر، نتیجه آسیبی است که به لایه داخلی سرخرگ کرونر وارد می شود. این آسیب باعث تجمع چربی و پلاک ها در محل آسیب خواهد شد. امکان انباشت کلسترول و یا ضایعات سلول ها نیز وجود دارد که اصطلاحا آترواسکلروزیس نامیده می شود. اگر پلاک ها تجزیه و یا شکسته شوند، در نواحی از رگ های خونی به صورت خوشه ای جمع خواهند شد. این دسته ها می توانند عروق را مسدود و جریان خون را کاهش دهند، که نتیجه آن حمله قلبی خواهد بود. اما به طور کلی علل گرفتگی رگ قلب شامل موارد زیر است:

• چربی‌ها و کلسترول بالا

افزایش سطح کلسترول بد (LDL) و کاهش کلسترول خوب (HDL) می‌تواند منجر به تشکیل پلاک‌های چربی در دیواره داخلی رگ‌ها شود.

• التهابات

التهابات در دیواره رگ‌ها منجر به ایجاد سلول‌های التهابی شود و این سلول‌ها نیز، به تشکیل پلاک‌های چربی و التهابی کمک کنند.

• فشارخون بالا

فشارخون بالا می‌تواند به دیواره رگ‌ها آسیب برساند و فرآیند گرفتگی رگ را تسریع کند.

• سیگار کشیدن و استعمال دخانیات

مواد شیمیایی موجود در دود سیگار می‌تواند به دیواره رگ‌ها آسیب رسانده و به فرآیند آترواسکلروز کمک کند.

• ابتلا به بیماری دیابت

بیماری دیابت باعث افزایش میزان قند خون و التهابات در بدن خواهد شد که به نوبه خود می‌تواند فرآیند گرفتگی رگ را تسریع کند.

• چاقی و اضافه وزن

چاقی و داشتن اضافه وزن می‌تواند به افزایش مقدار چربی در بدن و مشکلات مربوط به متابولیسم منجر شود.

• عوامل ژنتیکی و ارثی

سابقه ارثی و خانوادگی فرد نیز می‌تواند نقش موثری در افزایش خطر گرفتگی رگ قلب داشته و احتمال بروز آن را افزایش دهد.

علائم گرفتگی عروق کرونر

گرفتگی عروق کرونر، که به آن بیماری عروق کرونر (CAD) نیز گفته می‌شود، ناشی از تنگ شدن یا انسداد عروق کرونری است که وظیفه تأمین خون غنی از اکسیژن به قلب را دارند. این مشکل اغلب به دلیل تجمع پلاک‌های چربی در دیواره‌های عروق رخ می‌دهد. علائم گرفتگی عروق کرونر ممکن است در مراحل ابتدایی به صورت خفیف یا نامحسوس باشد، اما با پیشرفت بیماری، علائم زیر بروز می‌کنند:

• درد قفسه سینه (آنژین صدری): شایع‌ترین علامت است و به صورت فشردگی، سنگینی یا سوزش در قفسه سینه احساس می‌شود. این درد به گردن، شانه‌ها، بازوها و پشت نیز گسترش یابد.
• تنگی نفس: به دلیل نرسیدن اکسیژن کافی به قلب و ریه‌ها، فرد ممکن است در فعالیت‌های بدنی یا حتی در حالت استراحت دچار تنگی نفس شود.
• خستگی مفرط: افراد مبتلا به گرفتگی عروق کرونر بدون دلیل خاصی احساس خستگی مداوم و ناتوانی می‌کنند.
• تعریق شدید: تعریق بی‌دلیل، به ویژه در مواقعی که فرد فعالیت سنگینی انجام نداده، نشانه‌ای از مشکل قلبی باشد.
• تهوع و سرگیجه: در برخی موارد، بیماران تهوع، سرگیجه و احساس سبکی در سر را تجربه کنند.
• ضربان قلب نامنظم (آریتمی): برخی از افراد ضربان قلب نامنظم یا تپش قلب را تجربه کنند.

پیشگیری از گرفتگی عروق کرونر

کنترل سطح کلسترول خون می تواند از بروز گرفتگی عروق کرونر پیشگیری کند. به همین خاطر، رعایت موارد زیر نیز توصیه می شود:

• تحرک و فعالیت بدنی
• محدود کردن مصرف مشروبات الکلی
• دوری از استعمال دخانیات
• رژیم غذایی کم نمک با کمترین میزان چربی های اشباع

تشخیص گرفتگی عروق کرونر

تشخیص گرفتگی عروق کرونر نیازمند انجام مجموعه‌ای از آزمایش‌ها و ارزیابی‌های پزشکی است که توسط پزشک متخصص قلب انجام می‌شود. هدف از این تشخیص، ارزیابی میزان و شدت انسداد عروق و تأثیر آن بر عملکرد قلب است. روش‌های مختلفی برای تشخیص وجود دارد که شامل موارد زیر است:

آزمایش خون

پزشک برای بررسی سطح کلسترول، تری‌گلیسرید و دیگر عوامل خطرساز مانند قند خون و پروتئین‌های التهابی آزمایش خون تجویز کند. بالا بودن این مقادیر می‌تواند نشان‌دهنده‌ی افزایش خطر گرفتگی عروق باشد.

نوار قلب (الکتروکاردیوگرام – ECG)

نوار قلب فعالیت الکتریکی قلب را ثبت می‌کند و می‌تواند نشان‌دهنده‌ی وجود مشکلاتی مانند کاهش جریان خون به عضله قلب یا ریتم‌های غیرطبیعی باشد. این تست معمولاً به‌صورت سرپایی انجام می‌شود و اطلاعات اولیه درباره عملکرد قلب ارائه می‌دهد.

اکوکاردیوگرافی

این روش تصویربرداری از قلب با استفاده از امواج صوتی (اولتراسوند) است. اکوکاردیوگرافی به پزشک کمک می‌کند تا حرکت عضله قلب، دریچه‌های قلب و عملکرد کلی قلب را بررسی کند. این تست به ویژه در ارزیابی آسیب به عضله قلب مفید است.

تست استرس قلبی

در این تست، بیمار تحت نظارت قرار می‌گیرد در حالی که فعالیت بدنی (مانند راه رفتن بر روی تردمیل یا دوچرخه ثابت) انجام می‌دهد. این روش به پزشک کمک می‌کند تا نحوه واکنش قلب به افزایش فشار کاری را ارزیابی کند. اگر بیمار قادر به انجام ورزش نباشد، داروهایی که فشار کاری قلب را افزایش می‌دهند، تجویز می‌شود.

آنژیوگرافی عروق کرونری

آنژیوگرافی روشی است که طی آن یک ماده حاجب از طریق کاتتر به عروق کرونری تزریق می‌شود و سپس با استفاده از تصویربرداری اشعه ایکس (فلوروسکوپی) عروق کرونری بررسی می‌شوند. این روش دقیق‌ترین راه برای مشاهده انسداد یا تنگی در عروق کرونری است و معمولاً زمانی استفاده می‌شود که سایر آزمایش‌ها نشان‌دهنده احتمال وجود گرفتگی باشند.

سی‌تی آنژیوگرافی (CT Angiography)

این روش غیرتهاجمی از تکنولوژی سی‌تی‌اسکن برای ایجاد تصاویر سه‌بعدی از عروق کرونری استفاده می‌کند. سی‌تی آنژیوگرافی می‌تواند تنگی‌های شدید یا خفیف در عروق را نشان دهد و یک روش دقیق برای ارزیابی وضعیت عروق کرونری است.

ام‌آر‌آی قلبی (MRI)

این روش از امواج مغناطیسی برای ایجاد تصاویر دقیق از قلب و عروق کرونری استفاده می‌کند. MRI قلبی می‌تواند جزئیات دقیقی از عملکرد قلب، عضلات قلب و جریان خون ارائه دهد.

اسکن هسته‌ای قلب (Nuclear Cardiology)

در این روش از مواد رادیواکتیو برای بررسی جریان خون به عضله قلب استفاده می‌شود. این اسکن می‌تواند نواحی از قلب که جریان خون کافی دریافت نمی‌کنند را شناسایی کند و به تشخیص گرفتگی عروق کمک کند.

درمان گرفتگی عروق کرونر

درمان گرفتگی عروق کرونر بسته به شدت بیماری و وضعیت عمومی بیمار می‌تواند شامل تغییرات در سبک زندگی، مصرف داروها، و در موارد پیشرفته‌تر، استفاده از روش‌های جراحی یا مداخلات پزشکی باشد. روش‌های درمانی اصلی عبارتند از:

تغییرات در سبک زندگی

• رژیم غذایی سالم: مصرف غذاهای کم‌چربی و کم‌نمک مانند میوه‌ها، سبزیجات، غلات کامل و ماهی‌های چرب می‌تواند به کاهش تشکیل پلاک در عروق کمک کند.
• ورزش منظم: فعالیت‌های بدنی مثل پیاده‌روی، دوچرخه‌سواری و شنا می‌تواند به بهبود گردش خون و تقویت قلب کمک کند.
• ترک سیگار: سیگار کشیدن از مهم‌ترین عوامل خطرزا برای گرفتگی عروق است و ترک آن تأثیر بسیار مهمی در کاهش خطرات قلبی دارد.
• مدیریت استرس: استرس می‌تواند به تشدید بیماری قلبی منجر شود، بنابراین مدیریت آن از طریق تکنیک‌های آرام‌سازی مانند یوگا و مدیتیشن توصیه می‌شود.

دارودرمانی

اروهایی که مصرف آن ها باعث می شود تا احتمال گرفتگی عروق کرونر کمتر شود، عبارتند از:

• مسدود کننده بتا: این دارو به پایین آمدن فشار خون و ضربان قلب کمک می کند، به خصوص در افرادی که سابقه حمله قلبی داشته اند.
• اسپری و یا قرص نیتروگلیسیرین: این دارو باعث می شود سرخرگ ها گشاد شوند و از میزان درد قفسه سینه نیز کاسته خواهد شد.

در گذشته، معمولا آسپرین تجویز می شد تا احتمال بروز گرفتگی عروق کرونر به حداقل برسد. اما امروزه این دارو تنها برای افرادی که احتمال بروز حمله و سکته قلبی در آن ها زیاد است، تجویز می شود. آن هم به این دلیل که آسپرین رقیق کننده خون است و احتمال خونریزی را افزایش می دهد. امروزه بهترین متخصص قلب در غرب تهران توصیه می کنند افراد تغییرات سالمی را در سبک زندگی شان ایجاد کنند.

تغییر در سبک زندگی از جمله تغییر در رژیم غذایی، افزایش فعالیت و ویتامین‌ها، و همچنین داروهای تجویز شده توسط پزشکان، می‌تواند در پیشگیری یا کنترل گرفتگی رگ قلب موثر باشد. همچنین، مشاوره با پزشک برای ارزیابی فاکتورهای خاص فرد و تعیین برنامه درمانی مناسب نیز حائز اهمیت است.

روش‌های مداخله‌ای و جراحی

روش های جراحی به باز شدن سرخرگ ها کمک می کند و معمولا زمانی تجویز می شوند که دارو اثری نداشته باشد.

• جراحی لیزر: که شامل ایجاد چند حفره کوچک در ماهیچه قلب است که باعث تشکیل رگ های خونی جدید می شود.
• جراحی بای پس کرونری: در این روش، جراح از رگ های خونی سایر نواحی بدن استفاده می کند تا گرافت در سرخرگ های مسدود انجام شود. گرافت می تواند از پا و یا سرخرگ دیواره داخلی قفسه سینه باشد.

توانبخشی قلبی

پس از درمان، بسیاری از بیماران تحت برنامه‌های توانبخشی قلبی قرار بگیرند که شامل مشاوره تغذیه، تمرینات ورزشی و آموزش‌های لازم برای جلوگیری از بازگشت علائم است. پیشگیری از پیشرفت بیماری و مدیریت علائم از طریق پیروی از دستورات پزشک و تغییرات مناسب در سبک زندگی اهمیت بالایی دارد.

عوارض گرفتگی عروق کرونر

گرفتگی عروق کرونر اگر به موقع درمان نشود، می‌تواند به عوارض جدی و تهدیدکننده‌ای منجر شود. برخی از مهم‌ترین عوارض این بیماری شامل موارد زیر است:

• حمله قلبی زمانی رخ می‌دهد که جریان خون به بخشی از عضله قلب به‌طور کامل قطع شود. این وضعیت معمولاً به دلیل انسداد کامل عروق کرونری به‌وسیله‌ی پلاک‌های چربی یا لخته‌های خون رخ می‌دهد.
• گرفتگی عروق کرونر می‌تواند موجب کاهش توانایی قلب در پمپاژ خون به طور مؤثر شود. این امر به نارسایی قلبی منجر شده که در آن قلب نمی‌تواند نیازهای بدن به خون و اکسیژن را تأمین کند. نارسایی قلبی می‌تواند به علائمی مانند تنگی نفس، خستگی، و تورم در پاها منجر شود.
• کاهش جریان خون به قلب می‌تواند به مشکلات الکتریکی در قلب و ایجاد آریتمی قلب منجر شود. برخی از آریتمی‌ها می‌توانند بی‌ضرر باشند، اما برخی دیگر ممکن است منجر به مشکلات جدی مانند ایست قلبی شوند.
• این وضعیت زمانی رخ می‌دهد که درد قفسه سینه به‌صورت غیرمنتظره و بدون رابطه مستقیم با فعالیت‌های فیزیکی بروز کند. این حالت معمولاً نشانه‌ای از بدتر شدن انسداد عروق و احتمال بروز حمله قلبی است.
• در برخی موارد، گرفتگی شدید عروق کرونر می‌تواند به ایست قلبی ناگهانی منجر شود. این وضعیت معمولاً به دلیل آریتمی‌های شدید یا انسداد کامل جریان خون به قلب رخ می‌دهد و می‌تواند بدون اقدامات فوری پزشکی منجر به مرگ شود.
• کاهش جریان خون به قلب می‌تواند به عملکرد نادرست سایر ارگان‌های بدن نیز منجر شود، به‌ویژه کلیه‌ها و مغز، که به خون‌رسانی منظم وابسته هستند.
• گرفتگی عروق کرونر می‌تواند به ضعیف شدن عضله قلب و مشکلات در عملکرد دریچه‌های قلبی منجر شود که باعث برگشت خون به عقب یا عدم پمپاژ کامل آن می‌شود.

نتیجه گیری 

گرفتگی عروق کرونر مربوط می شود به زمانی که سرخرگ کرونر نازک می شود. این اختلال می تواند باعث گرفتگی سرخرگ هایی شود که خون و اکسیژن را به قلب می رسانند. درمان گرفتگی عروق کرونر دشوار است و می تواند منجر به حمله و یا بروز علائم سکته قلبی شود. با این حال، اقداماتی وجود دارد که رعایت آن ها می تواند احتمال بروز این قبیل عوارض را به حداقل برساند.