با بیماری آترواسکلروز (Atherosclerosis disease) آشنا شوید

بیماری آترواسکلروز سخت شدن شریان های شما ناشی از تجمع تدریجی پلاک است. عوامل خطر عبارتند از کلسترول بالا، فشار خون بالا، دیابت، سیگار کشیدن، چاقی، ورزش نکردن و رژیم غذایی سرشار از چربی های اشباع.

 آترواسکلروز به مرور زمان ایجاد می‌شود و ممکن است تا زمانی که عوارضی مانند حمله قلبی یا سکته نداشته باشید علائمی از خود نشان ندهد.

بیماری آترواسکلروز چیست؟

در بیماری آترواسکلروز در دیواره داخلی شریان ها، پلاک ایجاد می شود. شریان ها رگ های خونی هستند که خون و اکسیژن را از قلب به بقیه بدن می رسانند.

پلاک یک ماده چسبنده است که از چربی، کلسترول، کلسیم و سایر مواد تشکیل شده است. با ایجاد پلاک، شریان های شما سخت و باریک می شوند.

تفاوت بین تصلب شرایین و بیماری آترواسکلروز چیست؟

آترواسکلروز یک نوع تصلب شرایین است. شریان های شما ممکن است به دلایل مختلف سفت یا سخت شوند. یکی از دلایل آن تجمع پلاک است. این همان چیزی است که آترواسکلروز به آن اشاره دارد. اما این دو اصطلاح اغلب به معنای یکسان استفاده می شود.

سفت شدن رگ ها چگونه می تواند بر بدن شما تأثیر بگذارد؟

سخت شدن رگ های شما می تواند مشکلات متعددی ایجاد کند. شریان های باریک یا مسدود نمی توانند خون، اکسیژن و مواد مغذی کافی را به بقیه بدن شما برسانند. انسداد می تواند در نهایت منجر به مرگ بافت یا عفونت در بازوها، پاها یا سایر قسمت های بدن شما شود.

یک تکه پلاک می تواند آزاد شود و سپس در جایی از بدن شما گیر کند و باعث آسیب شود. همچنین، لخته خون می تواند در یک شریان باریک تشکیل شود. در نهایت می تواند شل شود و از طریق شریان عبور کند.

بیماری آترواسکلروز ممکن است از کودکی شروع شود و با گذشت زمان بدتر شود. این بیماری منجربه مشکلاتی مانند موارد زیر شود:

• لخته شدن خون.
• بیماری شریان کاروتید.
• بیماری مزمن کلیوی.
• بیماری عروق کرونر.
• حمله قلبی.
• بیماری شریان محیطی.
• سکته

چه چیزی باعث تصلب شرایین می شود؟

آسیب به پوشش داخلی شریان شما (اندوتلیوم) باعث شروع آترواسکلروز می شود. آسیب معمولا به آرامی و در طول زمان رخ می دهد.

عوامل خطر آترواسکلروز

برخی از شرایط می توانند خطر ابتلا به تصلب شرایین را افزایش دهند. این شامل:

• هیپرلیپیدمی (کلسترول بالا).
• فشار خون بالا (فشار خون بالا).
• هایپرگلیسمی (قند خون بالا).
• سیگار کشیدن

علائم بیماری آترواسکلروز چیست؟

آترواسکلروز اغلب هیچ علامتی ایجاد نمی کند تا زمانی که یک شریان بسیار باریک یا به طور کامل مسدود شود. بسیاری از مردم حتی تا زمانی که به حمله قلبی یا سکته دچار نشوند، نمی دانند که به این بیماری مبتلا هستند.

اگر شریان شما بیش از 70 درصد مسدود شده باشد، ممکن است متوجه علائم شوید. انسداد باعث کند شدن جریان خون شما می شود. در نتیجه، بدن شما اکسیژن کافی دریافت نمی کند.

برخی از علائم هشدار دهنده اولیه عبارتند از:

• درد قفسه سینه (آنژین صدری) در حین ورزش. این درد با استراحت متوقف می شود.
• گرفتگی عضلات پا هنگام راه رفتن (لنگش متناوب).
• حمله ایسکمیک گذرا (TIA) : این یک “سکته کوچک” است که علائمی مشابه سکته دارد. اما در عرض یک روز از بین می رود و به مغز شما آسیب نمی رساند. اگر مبتلا به TIA هستید، در عرض چند روز یا چند هفته در معرض خطر سکته مغزی هستید.

اگر لخته خون یا انسداد ناگهانی دارید، ممکن است دچار حمله قلبی یا سکته شوید. علائم حمله قلبی عبارتند از:

• درد قفسه سینه
• درد در یک یا هر دو بازو یا شانه.
• ناراحتی در گردن یا فک شما.
• حالت تهوع یا استفراغ.
• تپش قلب.
• اضطراب
• تعریق.
• سرگیجه یا غش.

لخته شدن خون یا انسداد همچنین می تواند منجر به سکته شود. علائم سکته مغزی عبارتند از:

• بی حسی یا ضعف ناگهانی در صورت، بازوها یا پاها، به خصوص در یک طرف بدن.
• مشکل در صحبت کردن.
• گفتار نامفهوم یا گیج کننده.
• مشکل در بینایی یک یا هر دو چشم.
• سرگیجه شدید یا از دست دادن تعادل.
• مشکل در راه رفتن
• سردرد ناگهانی و شدید.

آترواسکلروز معمولاً تا زمانی که شریان شما به شدت مسدود نشده باشد علائمی ایجاد نمی کند.

مراحل بیماری آترواسکلروز

مراحل مختلفی از آترواسکلروز وجود دارد که در ادامه توضیح می دهیم. هر مرحله شامل تغییراتی در دیواره شریان شما می شود. این تغییرات به قدری کوچک هستند که نمی‌توانید اکثر آنها را بدون میکروسکوپ ببینید. اما آنها در مجموع باعث آسیب جدی به شریان شما می شوند.

مراحل آترواسکلروز طی سالیان متمادی اتفاق می افتد. و اغلب ناشناخته می مانند. آترواسکلروز شامل ایجاد پلاک تدریجی در داخل شریان شما می شود. در نهایت، پلاک می تواند پاره شود و باعث ایجاد لخته خون شود.

مرحله 1: آسیب اندوتلیال و پاسخ ایمنی

آترواسکلروز زمانی شروع می شود که به لایه داخلی دیواره شریان آسیب وارد شود. این لایه انتیما نامیده می شود. سطح انتیما با سلول های اندوتلیال پوشیده شده است. این پوشش نازک که اندوتلیوم نامیده می شود، سدی بین خون و دیواره شریان شما است.

بسیاری از چیزها می توانند به اندوتلیوم شما آسیب برسانند. رایج ترین مقصران عبارتند از:

• سطوح بالای کلسترول بد ( (LDLکه در خون شما در گردش است.
• سموم، مانند سموم ناشی از دود سیگار.
• فشار خون بالا که برای مدت طولانی ادامه دارد.

هنگامی که اندوتلیوم شما آسیب می بیند، چندین اتفاق می افتد:

1. کلسترول خون شما در محل آسیب شروع به جمع شدن می کند.
2. این کلسترول ها اکسیده می شوند (یک فرآیند شیمیایی) و باعث واکنش ایمنی می شوند.
3. این پاسخ ایمنی باعث می شود که بسیاری از گلبول های سفید خون به آن ناحیه بروند. به این گلبول های سفید مونوسیت می گویند. آنها جمع می شوند و منجر به التهاب در شریان شما می شوند.

مرحله 2: رگه چربی

“رگه چربی” اولین علامت قابل مشاهده آترواسکلروز است. این یک رگه یا لکه زرد است که از سلول های مرده در محل آسیب اندوتلیال ایجاد می شود.

در اینجا نحوه شکل گیری آن آمده است:

1. مونوسیت هایی که به شریان شما منتقل می شوند به سلول هایی به نام ماکروفاژ تبدیل می شوند. ماکروفاژها مهاجمان را احاطه کرده و آنها را از بین می برند تا از شر آنها خلاص شوند. در این حالت، ماکروفاژهای شما کلسترول را مصرف می کنند.
2. همانطور که ماکروفاژهای شما با کلسترول پر می شوند، ظاهری کف آلود به خود می گیرند. بنابراین، آنها “سلول های کف” نامیده می شوند.
3. سلول های فوم پس از مصرف کلسترول، می میرند.
4. با مرگ سلول های کف، بدن شما گلبول های سفید بیشتری را به آن ناحیه می فرستد. آن سلول ها به مصرف کلسترول ادامه می دهند، کف می کنند و می میرند. با ادامه این روند، به اندوتلیوم شما آسیب بیشتری می رساند.

تمام سلول های کف مرده یک برآمدگی در زیر اندوتلیوم شما تشکیل می دهند. این “رگه چربی” آغاز تشکیل پلاک است.

مرحله 3: رشد پلاک

سلول‌های فوم مرده و باقی مانده‌های دیگر همچنان در محل رگه‌های چربی ایجاد می‌شوند. رگه چربی به آرامی بزرگتر می شود و به یک تکه پلاک بزرگتر تبدیل می شود.

 سلول های ماهیچه صاف شریان شما یک لایه در بالای این پلاک تشکیل می دهند  که به آن کلاهک فیبری می گویند. کلاه فیبری پلاک را می پوشاند. از شکستن تکه های پلاک به جریان خون شما جلوگیری می کند. رشد پلاک باعث ایجاد کلسیم می شود، که کار را سخت تر می کند.

برای مدتی، خون شما هنوز فضای کافی برای عبور دارد. این به دلیل منبسط شدن دیواره شریان به سمت بیرون است تا فضایی برای پلاک ایجاد شود. اما تا کنون فقط می تواند به بیرون گسترش یابد. همانطور که پلاک بیش از حد بزرگ می شود، دهانه شریان شما باریک و باریک تر می شود. فضای کمتری برای جریان خون شما وجود دارد.

پلاک ممکن است برای مدت طولانی ثابت بماند. اما در نهایت ممکن است پاره شود.

مرحله 4: پارگی پلاک

در این مرحله نهایی، پلاک پاره می شود و مشکلات عمده ای در بدن شما ایجاد می کند. در این مرحله، پلاک برای مدت طولانی(شاید چندین سال) در شریان شما وجود داشته است.

اندازه پلاک بزرگ شده و فضای بیشتری را در شریان شما اشغال کرده است. اما کلاهک فیبری تا این مرحله از شکستن پلاک جلوگیری کرده است.

وقتی کلاهک فیبری باز می شود، پلاک داخل آن با خون شما تماس پیدا می کند. این می تواند باعث ایجاد لخته خون شود. این لخته خون (معروف به “ترومبوس”) جریان خون شما را مسدود می کند و منجر به حمله قلبی یا سکته می شود.

محققان هنوز در حال یادگیری این هستند که این پارگی ها چگونه اتفاق می افتد و چه کسانی در معرض خطر هستند. درپوش فیبری نازک ممکن است بیشتر از کلاه ضخیم تر پاره شود. اندازه پلاک ممکن است چندان مهم نباشد. در برخی موارد، برآمدگی های کوچکتر پلاک منجر به حمله قلبی می شود.

آترواسکلروز چگونه تشخیص داده می شود؟

برای تعیین اینکه آیا تصلب شرایین دارید یا خیر، پزشک شما موارد زیر را بررسی می کند:

• سابقه پزشکی خانوادگی
• سابقه پزشکی شخصی
• معاینه فیزیکی، گوش دادن با گوشی پزشکی برای نبض ضعیف یا صدای غیر طبیعی در شریان‌ها به نام بروت.
• آزمایش خون، که می تواند میزان چربی، کلسترول، قند و پروتئین را در خون شما اندازه گیری کند.

چه آزمایشاتی آترواسکلروز را تشخیص می دهد؟

پزشک شما ممکن است آزمایش های اضافی را برای تشخیص تصلب شرایین و برنامه ریزی بهترین درمان برای شما تجویز کند. این تست ها عبارتند از:

• آنژیوگرافی :این آزمایش از اشعه ایکس برای تعیین محل و اندازه گیری انسداد استفاده می کند. پزشک شما یک کاتتر (لوله نازک) را در یکی از شریان های شما، معمولا در کشاله ران یا بازو قرار می دهد.
• شاخص مچ پا/بازویی:  این آزمایش فشار خون مچ پا را با فشار بازو مقایسه می کند تا جریان خون در اندام های شما را اندازه گیری کند.
• اشعه ایکس قفسه سینه:  رادیوگرافی قفسه سینه از داخل قفسه سینه شما عکس می گیرد.
• سی تی اسکن :این اسکن از داخل بدن شما عکس می گیرد و می تواند هرگونه سخت شدن و باریک شدن رگ های بزرگ شما را نشان دهد.
• اکوکاردیوگرافی (اکو):  اکو از دریچه‌ها و حفره‌های قلب شما عکس می‌گیرد و میزان پمپاژ قلب شما را اندازه‌گیری می‌کند.
• الکتروکاردیوگرام:   (EKG) فعالیت الکتریکی، ضربان و ریتم قلب شما را اندازه گیری می کند.
• تست استرس ورزش: این آزمایش عملکرد قلب شما را در زمانی که فعالیت بدنی دارید اندازه گیری می کند.
• سونوگرافی کاروتید: این آزمایش از شریان های گردن شما (شریان های کاروتید) عکس سونوگرافی می گیرد. می تواند سخت شدن یا باریک شدن این شریان ها را هنگام جریان خون به مغز شما تشخیص دهد.
• سونوگرافی شکم :این سونوگرافی از آئورت شکمی شما عکس می گیرد. بالون شدن (آنوریسم آئورت شکمی) یا تجمع پلاک در آئورت را بررسی می کند.

بیشتر بخوانید:

اقدامات لازم هنگام سکته قلبی

آترواسکلروز چگونه درمان می شود؟

درمان آترواسکلروز ممکن است شامل تغییر سبک زندگی، داروها و روش های جراحی باشد. پزشک شما بهترین گزینه را به شما پیشنهاد خواهد کرد.

 اهداف درمانی رایج عبارتند از:

• کاهش خطر لخته شدن خون
• کمک به شما برای اینکه انتخاب های غذایی سالم تری داشته باشید.
• جلوگیری از عوارضی مانند حمله قلبی یا سکته مغزی.
• کاهش علائمی که شما را آزار می دهد.
• کند کردن یا توقف تجمع پلاک در شریان‌های شما.
• با گشاد کردن عروق یا دور زدن انسداد به جریان بهتر خون کمک می کند.

پزشکتان همچنین ممکن است داروهایی را برای موارد زیر تجویز کند:

• فشار خون خود را کنترل کنید.
• کلسترول خود را کاهش دهید.
• سطح گلوکز خون خود را مدیریت کنید.
• از لخته شدن خون جلوگیری کنید

برخی از افراد مبتلا به آترواسکلروز پیشرفته ممکن است به اقدامات جراحی نیاز داشته باشند، مانند:

• آنژیوپلاستی عروق کرونر.
• جراحی بای پس عروق کرونر.
• اندارترکتومی کاروتید.

عوامل خطر آترواسکلروز چیست؟

هر کسی ممکن است تصلب شرایین داشته باشد. اما برخی افراد شانس بیشتری برای ایجاد آن دارند.

برخی از عوامل خطر را نمی توانید تغییر دهید. این عوامل خطر غیر قابل تغییر عبارتند از:

• سابقه خانوادگی بیماری قلبی عروقی زودرس.
• افزایش سن : سن 45 سال برای مردان  وسن 55 سال برای زنان

برخی از شرایط پزشکی که خطر ابتلا به تصلب شرایین را افزایش می دهند، شامل مواد زیر است.

• دیابت: دیابت باعث می شود فرد ۲ تا ۶ برابر بیشتر در معرض ابتلا به تصلب شرایین قرار گیرد. این وضعیت زنان جوان را پیش از یائسگی در معرض خطر قرار می دهد.
• فشار خون بالا : فشار خون بالا که برای مدت طولانی ادامه دارد می تواند به دیواره شریان شما آسیب برساند. اگر فشار خون شما بالاتر از 110/75 میلی متر جیوه باشد، در معرض خطر بیشتری قرار خواهید گرفت. و این خطر هر چه فشار خون شما بیشتر می شود افزایش می یابد.
• کلسترول بالا:  سطوح بالای LDL یا “کلسترول بد” می تواند خطرناک باشد.
• چاقی: چاقی می تواند فشار خون، قند خون و سطح کلسترول شما را افزایش می دهد. همچنین باعث التهاب در سراسر بدن شما می شود.

عوامل سبک زندگی نیز نقش دارند. این عوامل عبارتند از:

• سیگار کشیدن.
• عدم فعالیت بدنی.
• رژیم غذایی سرشار از چربی اشباع شده و چربی ترانس، کلسترول، سدیم (نمک) و قند.

چگونه از تصلب شرایین پیشگیری کنیم؟

ممکن است نتوانید از تصلب شرایین پیشگیری کنید. اما شما می توانید خطرواثرات بیماری را کاهش دهید.

 برخی از اقداماتی که می توانید انجام دهید عبارتند از:

• یک رژیم غذایی سالم داشته باشید.
• به طور منظم ورزش کنید. می توانید با 30 دقیقه پیاده روی در روز شروع کنید.
• وزن خود را کنترل کنید و تناسب اندام داشته باشید.
• هر گونه بیماری، به ویژه دیابت، فشار خون بالا و کلسترول بالا را مدیریت کنید.
• سیگار نکشید.
• چکاپ سالانه داشته باشید.